Các hàng ghế nghị viện kín dần. Các huân tước lục tục kéo đến. Chương trình nghị sự có việc bỏ phiếu dự án tăng thêm mười vạn livrơ xteclinh vào thuế phí của Giorgiơ Đan Mạch, công tước Đơ Cơmboclan, chồng của nữ hoàng. Ngoài ra, còn được thông báo một số dự án linh tinh mà nữ hoàng đã ưng thuận, sắp được các vị khâm sai có quyền hạn và trách nhiệm phê chuẩn đệ trình nghị viện, thành thử phiên họp trở thành phiên họp triều đình, Các vị nguyên lão đều khoác áo nghị viện ra ngoài triều phục hoặc thường phục, Chiếc áo này tương tự áo Guynplên mặc, đối với tất cả mọi người đều giống nhau, không kể khoản các công tước có năm giải lông chồn trắng viền vàng, các hầu tước bốn, các bá tước và tử tước ba, và các nam tước hai. Các huân tước cứ từng tốp từng tốp bước vào. Họ đã gặp nhau trong hành lang, họ nói tiếp những câu chuyện bỏ dở. Một số đến một mình. Y phục đều trang nghiêm nhưng thái độ thì không; ngôn ngữ cũng không. Tất cả mọi người lúc vào đều cúi chào ngai vua.

Các nguyên lão ùn lại, Đoàn tên tuổi oai vệ này diễu qua hầu như không theo nghi thức, vì vắng mặt công chúng. Lêxextơ đi vào và bắt tay Lisơfin; rồi Saclox Morđon, bá tước Đơ Pitơborup và Đơ Monmao, bạn của Lêkơ theo sáng kiến của Lôckơ ông ta đã đề nghị đúc lại tiền; rồi Saclox Căngben bá tước Đơ Luđun, lắng tai nghe Phunk Grêvin, huân tước Bruk; rồi Đơmơ, bá tước Đơ Caenacvon; rồi Rôbơc Xâttơn, nam tước Levinhtơn, con của Lêxinhtơn, người đã khuyên Saclơ đệ Nhị đuổi Grêgônô Lêti, vị sử quan khá dại dột muốn trở thành sử gia; rồi Tômax Benlaxydơ, tử tước Fanconboc, ông già đẹp lão; và cùng đi với nhau ba anh em họ Haova. Haova, bá tước Xtafo. Haova, bá tước Đơ Xtapfo, rồi Gion Lôvơlêx, nam tước Lôvơlêx, mà tước thế tập tàn lụi năm 1736 giúp cho Risacxơn đưa Lôvơlêx vào sổ của mình và tạo ra một kiểu mẫu dưới cái tên đó.

Tất cả những nhân vật ấy, mỗi người mỗi vẻ đều nổi tiếng trên trường chính trị hoặc trong chiến tranh, và nhiều người còn làm vẻ vang cho nước Anh, đang cười cười nói nói. Cứ y như lịch sử mặc áo thường.

Không đầy nửa giờ, phòng họp đã gần đông đủ. Đơn giản thôi, vì phiên họp của triều đình. Điều kém phần đơn giản hơn là tính chất nhộn nhịp của các câu chuyện trao đổi. Phòng họp, ban nãy vật vờ như thế, lúc này ồn ào như ong vỡ tổ. Chính mấy ngài huân tước đến muộn thức tỉnh nó dậy. Họ mang chuyện mới lạ đến. Điều kỳ quặc là những vị nguyên lão có mặt trong phòng lúc khai mạc phiên họp, đều không hay biết tí gì về những việc đã xảy ra, còn nhưng vị không có mặt lúc ấy lại tỏ tường mọi việc.

Nhiều vị huân tước từ Uynxo tới.

Từ mấy tiếng đồng hồ, câu chuyện ly kỳ về Guynplên đã bị tiết lộ. Bí mật là một tấm lưới, đứt một mặt là toàn bộ rách bung. Ngay từ sáng, do những việc tình cờ xẩy đến trên đây, toàn bộ câu chuyện về việc tìm thấy một tước nguyên lão trên sâu khấu hát rong và về một tên múa rối được công nhận là huân tước, đã vở lỡ tại Uynxo trong các gia đình hoàng tộc. Các hoàng thân nói về chuyện ấy, rồi quân hầu đầy tớ nói. Từ cung đình sự kiện lan ra thành phố. Các sự kiện cũng có trọng lực và ở đây có thể áp dụng định luật bình phương vận tốc.

Chúng rơi vào công chúng và đi sâu vào công chúng nhanh một cách chưa từng thấy. Bảy giờ, ở Luân Đôn không ai hay biết chuyện này. Tám giờ, Guynplên là đầu đề câu chuyện của cả thành phố. Chỉ có mấy vị huân tước đúng giờ là không hay biết sự việc vì không ở thành phố, nơi người ta thường kể lại mọi chuyện, và vì đang ở trong phòng họp nơi họ chẳng nhận thấy gì cả.

Thế là bình tĩnh ngồi trên ghế, họ bị những vị mới đến xúc động quá gọi giật.

– Thế nào? – Franxit Brao, tử tước Maolêcut, hỏi hầu tước Dersextơ.

– Cái gì kia?

– Có lý nào lại thế nhỉ?

– Cái gì kia?

– Thằng Cười.

– Thằng Cười là cái gì?

– Thế ngài không biết Thằng Cười sao?

– Không.

– Nó là một thằng hề. Một thằng nhỏ chợ phiên. Một cái mặt kỳ quái, mà người ta vẫn bỏ ra hai xu để đi xem. Một tên múa rối.

– Rồi sao nữa?

– Ngài vừa đón tiếp hắn như một nguyên lão Anh quốc.

– Thưa ngài huân tước Maotêcut, Thằng Cười chính là ngài.

– Tôi không cười, thưa ngài huân tước Đorsextơ.

Nói xong, tử tước Maotêcut ra hiệu cho viên thư ký nghị viện. Anh này bỏ bao len đứng dậy và xác nhận với các ngài quý tộc sự việc công nhận vị tân nguyên lão.

Với mọi chi tiết.

– Ra thế, ra thế, ra thế. – Huân tước Đorsextơ nói. – Chả là tôi mải tiếp chuyện giám mục Êli.

Bá tước trẻ Anexlê đến gần huân tước già Ơrê, vị này chỉ còn sống được hai năm vì ông ta sẽ chết vào năm 1707.

– Huân tước Ơrê?

– Huân tước Anexlê?

– Ngài có được biết huân tưới Linơx Clăngsacli không?

– Một người ngày xưa. Có.

– Ông ta chết tại Thuỵ Sĩ phải không?

– Đúng. Chúng tôi có họ hàng với ông ta.

– Ông ta thuộc phái cộng hoà dưới triều đại Cromoen, và vẫn theo phái cộng hoà dưới triều đại Saclơ đệ Nhị nữa phải không?

– Cộng hoà à? Đâu phải, ông ta bất mãn. Đó là một chuyện tranh chấp riêng giữa nhà vua với ông ta. Tôi được một nguồn tin chắc chắn cho biết rằng huân tước Clăngsacli có thể đã quy phục nếu cho ông ta cái cương vị tể tướng của huân tước Haiđơ.

– Huân tước Ơrê, ngài làm tôi ngạc nhiên đấy. Người ta bảo huân tước Clăngsacli là một con người quân tử kia mà.

– Một con người quân tử! Có quân tử thật sao? Ông bạn trẻ ơi, làm gì có hiền nhân quân tử.

– Thế Catông?

– Ngài tin vào Catông ư, thưa ngài!

– Thế Arixtiđ[158]?

– Người ta dã lưu đày ông ta là phải!

– Thế còn Tômax Moro[159].

– Người ta đã cắt cổ ông ta là đúng.

– Thế theo ý kiến ngài, huân tước Clăngsacli?

– Cũng thuộc loại ấy thôi. Vả lại một con người ở lại chỗ lưu đày thì lố bịch thật.

– Ông ta chết ở đấy.

– Một con người đầy tham vọng không được như ý- Ôi! Hỏi rằng tôi có biết ông ta không?! Biết quá đi chứ. Tôi là bạn thân của ông ta mà.

– Huân tước Ơrê, ngài có biết việc ông ta lấy vợ ở Thuỵ Sĩ không?

– Tôi có biết sơ sơ.

– Và qua cuộc tình duyên đó, ông ta được một người con hợp pháp.

– Phải, đứa con đó chết rồi.

– Nó còn sống.

– Sống?

– Sống.

– Vô lý.

– Thật đấy. Đã được xác minh. Đã được chứng nhận. Đã dược phê chuẩn. Đã được đăng ký.

– Thế thì đứa con trai ấy sẽ thừa hưởng tước vị nguyên lão của Clăngsacli.

– Nó sẽ không thừa hưởng đâu.

– Sao thế?

– Vì nó dã thừa hưởng rồi. Đã xong hết rồi.

– Xong hết rồi?

– Huân tước Ơrê: mời ngài ngoảnh đầu lại.Y ngồi sau lưng ngài, trên ghế nam tước kia kìa.

Huân tước Ơrê ngoảnh lại; nhưng khuôn mặt Guynplên đã theo mốt mới rồi. Y không đội tóc giả.

Grantam đến bên Côlơpêppơ.

– Có anh chết đứng rồi!

– Ai thế?

– Đêvit Điry Moa.

– Sao vậy?

– Hắn không còn là nguyên lão nữa.

– Tại sao vậy?

Và Hery Ôverkec, bá tước Đơ Grantam, kể cho Gion nam tước Côlơpeppe, toàn bộ “giai thoại” cái chai nổi đưa đến cho bộ hải quân, tờ giấy da của bọn com- prasicôx, bản “Jussu regis” có Jepfrê áp ký, cuộc đối chất trong hầm hình sự Xaothouak, việc huân tước tể tướng và nữ hoàng chấp thuận tất cả những sự việc ấy, việc tuyên thệ tại giao điểm lồng kính và cuối cùng việc công nhận huân tước Fecmên Clăngsacli lúc mở đầu phiên họp, và cả hai người đều cố gắng để nhận ra, giữa huân tước Fitxoantơ và huân tước Arânđen, khuôn mặt được nói rất nhiều của vị tân huân tước, nhưng cũng chẳng đạt kết quả gì hơn huân tước Ơrê và huân tước Anexlê.

Vả lại Guynplên, hoặc do tình cờ, hoặc do sự sắp xếp của các vị đỡ đầu có huân tước tể tướng báo trước, được xếp ngồi vào chỗ khá tối để tránh khỏi sự tò mò.

– Đâu? Y đâu?

Đó là tiếng thốt của tất cả mọi người khi mới đến, nhưng chẳng ai có thể nhìn thấy rõ Guynplên cả. Một số đã trông thấy Guyplên tại Hộp Xanh, tò mò một cách háo hức nhưng cũng hoài công. Cũng như đôi khi người ta khôn ngoan bao vây một cô gái giữa một tốp các bà goá phụ, Guynplên cứ như bị bọc giữa đám huân tước già tàn tật và thờ ơ. Mấy ngài hiền lành bị bệnh thống phong thường ít quan tâm đến chuyện người khác.

Họ truyền tay nhau những bản sao bức thư ngắn ngủi, khẳng định là chính nữ công tước Giôzian cho chị là nữ hoàng, trả lời mệnh lệnh triều đình buộc mình phải lấy vị tân nguyên lão, người thừa kế hợp pháp dòng họ Clăngsacli, huân tước Fecmên, Bức thư ấy như sau:

“Kính tâu hoàng hậu.

Tiện muội cũng muốn như thế. Tiện muội sẽ có thể được huân tước Đêvit Điry Moa làm nhân tình”

đã ký: Giôzian.

Mảnh giấy ấy thật hay giả, được hoan nghênh nhiệt liệt.

Một huân tước trẻ, Saclơx Ôkêhamtơn, nam tước Mêhun trong nhóm không đội tóc giả, khoái trá đọc đi đọc lại mảnh giấy. Lêvix Đơ Đurax, bá tước Đơ Fevơsam, người Anh có đầu óc Pháp, nhìn Môhun và mỉm cười.

– Vậy thì. – Huân tước Môhun nói bô bô. – Đúng là người đàn bà mà tôi khoái được lấy làm vợ rồi.

Các vị ngồi cạnh hai huân tước được nghe những câu đối thoại sau đây giữa Đurax và Môhun:

– Lấy nữ công tước Giôzian làm vợ sao, huân tước Môhun?

– Chứ sao lại không?

– Đồ mắc dịch!

– Hạnh phúc lắm!

– Thế thì đông quá!

– Thế dễ từ xưa đến giờ không đông?

– Huân tước Môhun, ngài nói có lý lắm. Về khoản phụ nữ, tất cả chúng ta đều hưởng thừa của nhau. Ai là người đã được hưởng đầu tiên?

– Có lẽ là Ađam (Ađam là ông tổ của loài người, theo Kinh Thánh).

– Cũng không đúng.

– Xét cho cùng, là Xa tăng!

– Ông bạn thân mến ơi, – Lêvix Đơ Đurax kết luận. – Ađam chỉ là một kẻ cho mượn tên thôi. Một anh chàng bị lừa đáng thương hại. Y khoác cái vai người. Đàn ông đã được quỷ tạo ra cho đàn bà.

Hugô Sonlê, bá tước Đơ Sonlê, luật gia có tiếng, được Natanaen Criu, ngồi ở ghế các giám mục hỏi, Criu hai lần nguyên lão, nguyên lão thế quyền vì là nam tước Criu và nguyên lão giáo quyền vì là giám mục Đuyram.

– Lẽ nào lại thế. – Criu nói.

– Có hợp pháp không? – Sonlê hỏi.

– Việc gia phong người mới đến này tiến hành ngoài nghị viện. – Giám mục lại nói tiếp, – nhưng người ta khẳng định là đã có nhiều tiền lệ.

– Phải, Huân tước Bôsăng dưới thời Risac đệ Nhị. Huân tước Sơnê dưới thời Elizabet.

– Và huân tước Broghm dưới thời Cromoen.

– Cromoen không hề kể.

– Ngài nghĩ thế nào về toàn bộ vấn đề này.

– Nhiều chuyện tinh tinh lắm.

– Này ngài bá tước Đơ Sonlê, anh chàng Fecmên Clăngsaeli sẽ đứng ở hàng nào trong nghị viện?

– Huân tước giám mục, việc gián đoạn của phái cộng hoà đã xáo trộn các hàng ngũ cũ, Clăngsacli ngày nay thuộc giới nguyên lão giữa Bacna và Xêmơ, như vậy là trường hợp phát biểu ý kiến luân phiên, huân tước Fecmên Clăngsacli sẽ là người nói thứ tám.

– Lạ thật! Một tên hát rong đầu đường xó chợ!

– Thưa huân tước giám mục, bản thân sự kiện không khiến tôi ngạc nhiên tí nào. Những chuyện như thế vẫn thường xảy ra. Có nhiều chuyện còn kinh ngạc hơn nữa. Cuộc chiến tranh Hai Bông Hồng chẳng đã được báo trước bởi hiện tượng khô cạn đột ngột của sông Uzơ ở Betfo ngày mồng một tháng giêng năm 1399 là gì?

Vậy nếu một con sông có thể khô cạn, thì một người quý tộc cũng có thể rơi vào hoàn cảnh thấp hèn lắm chứ. Uyluvx vua xứ Itacơ, ngày xưa làm đủ mọi nghề. Fecmên Clăngsacli vẫn là huân tước dưới cái vỏ phường tuồng bên ngoài. Sự hèn kém của tấm áo đâu có chạm đến tính chất cao quý của giòng máu, nhưng việc tuyên thệ và gia phong ngoài phiên họp, mặc dù, được xem như hợp pháp vẫn có thể gây lên những chuyện dị nghị. Tôi tán thành ý kiến phải thống nhất về vấn đề xem sau này có cuộc trao đổi nhà nước với huân tước tể tướng không. Trong vài tuần nữa ta sẽ thấy những việc phải làm.

Và giám mục nói thêm:

– Cũng thế thôi. Đây là một chuyện lạ kỳ chưa từng thấy từ bá tước Giexbôdux.

Guynplên, Thằng Cười, quán Tacaxtơ, Hộp Xanh.Hồng hoang chiến bại, Thuỵ Sĩ, Sidông, bọn compra- sicôx, cuộc lưu đày, việc cắt xẻo, nền cộng hoà, Jepfrê. Giắc đệ Nhị, chữ Jussu regis, cái chai được mở tại bộ Hải quân, ông bố, huân tước Linơx, đứa con hợp pháp, huân tước Fecmên, người con hoang, huân tước Đêvit, những xung đột có thể nổ ra, nữ công tước Glôzian, huân tước tể tướng, nữ hoàng, tất cả những chuyện ấy chạy hết ghế nọ sang ghế kia. Tiếng thì thầm như một vệt thuốc nổ. Người ta bàn qua tán lại các chi tiết. Tất cả câu chuyện này tạo thành tiếng thì thào râm ran của nghị viện. Guynplên, đang ở dưới cái đáy giếng mơ màng, cũng mang máng nghe thấy tiếng vo ve đó mà không biết rằng nó liên quan đến mình.

Tuy nhiên nó cũng chăm chú một cách khác thường, nhưng chăm chú vào chiều sâu chứ không chăm chú vào bề mặt. Chú ý quá lại hóa ra tự cô lập.

Tiếng rì rầm trong nghị viện vẫn không làm cho cuộc họp bị đình trệ. Cũng như lớp bụi sau lưng đoàn quân không thể ngăn cản bước đi của nó. Các quan toà, trong thượng nghị viện, họ là những người tham dự chỉ nói khi nào được hỏi đến, đã yên vị trên bao len thứ nhì và ba vị quốc vụ khanh đã ngồi trên bao len thứ ba. Các vị nguyên lão thế tập kéo vào ô của mình. Cả ở ngoài và ở trong, phía sau ngai vua, Các nguyên lão vị thành niên đều ngồi trên bục dành riêng cho họ. Năm 1705, số huân tước trẻ tuổi này không kém mười hai người: Huntinđơn, Lincôn, Đorxet, Vacvic, Bat, Bơlintơn, Đecvenoatơ, số kiếp phải gặp một cái chết bi đát, Lôngin, Lênxđên, Đulê, Va, và Cactorc, làm thành một đám lau nhau tám bá tước, hai tử tước và hai nam tước.

Trong phòng, trên ba tầng ghế dài, huân tước nào ngồi vào chỗ nấy. Hầu hết các giám mục đều có mặt. Số công tước rất đông, bắt đầu là Saclơx Xemua, công tước Đơ Xômơxét, và kết thúc là Glorghơ Ôgutuyt, hoàng thân cử tri Hanôvrơ, công tước Đơ Kembritgiơ, người cuối cùng theo niên đại, do đó là người cuối cùng theo hàng ngũ. Tất cả đều ngồi thứ tự, theo ngôi thứ; Cavenđis, công tước Divonsai, có người ông ở Hacđuych đã che chở cho tám mươi hai tuổi già của Hôpbơ: Lenôx, công tước Đơ Rismông; ba anh em Fit Roa: công tước Saohamtơn, công tước Grapton, và công tước Northơmhoclan, Bơtlơ, công tước Ormông; Xômoxet, công tước Bôfo, Bôclec, công tước Xên Anbãng; Paolet, công tước Bentơn; Ôxbơrn, công tước Litz; Vriôtêxlê Rơtxen, công tước Betfo, lấy khẩu hiệu và châm ngôn là Che sara sara, nghĩa là Chấp nhận sự kiện: Sepfin, công tước Bockingam; Manơ,,công tước Rutlan và các người khác. Cả Haova, công tước Norfôn, cả Tanbô, công tước Sribiury, đều không tham dự vì theo đạo Thiên Chúa; cả Socsin, công tước Macbôrô – ông Manbruc của chúng ta – đang chiến đấu và lúc ấy đang đánh nhau với nước Pháp. Như vậy là không có các công tước xứ Êcôx.

Quinxbơry, Môngrô và Rôxbuôc mãi năm 1707 mới dược gia nhập.