Maxlova quay lại và ngẩng đầu, rướn ngực, vẫn với cái vẻ đon đả mà Nekhliudov đã quen thuộc, bước đến gần tấm lưới. Nàng len vào giữa hai tù nhân, nhìn Nekhliudov chằm chằm, vừa ngạc nhiên vừa dò hỏi vì vẫn chưa nhận ra chàng.

Tuy vậy, thấy chàng ăn mặc có vẻ người giàu có, nàng mỉm cười.

– Ông đến tìm tôi ạ? – Nàng vừa nói vừa đưa khuôn mặt tươi cười có mặt mắt hơi hiếng áp sát vào tấm lưới.

– Tôi muốn gặp… – Nekhliudov không biết nên gọi “cô, hay “em”, rồi quyết dùng tiếng “cô”. Chàng nói tiếng không to hơn lúc bình thường: – Tôi muốn gặp cô… tôi…

– Chị đừng đánh trống lảng, – một người rách rưới đứng bên cạnh chàng gào to. – Chị có lấy hay không?

– Đã bảo anh là hắn đang ngắc ngoải, còn gì nữa? – một người ở bên kia lưới gào lại.

Maxlova không nghe rõ Nekhliudov nói gì, nhưng vẻ mặt chàng khi nói bỗng làm nàng nhớ ra. Nhưng nàng vẫn chưa tin mắt mình. Tuy nhiên, nụ cười trên môi nàng biến hẳn và vầng trán bỗng nhăn lại, đau khổ.

– Tôi không nghe ông nói gì cả, – nàng gào to, cau mày lại và trán mỗi lúc một nhăn thêm.

– Tôi đến đây…

“Đúng, mình đang làm cái việc cần phải làm, mình nhận tội” – Nekhliudov suy nghĩ. Vừa nghĩ tới điều đó, nước mắt chàng đã trào ra và trôi xuống họng. Chàng bám chặt lấy tấm lưới, chàng ngừng nói, cố gắng giữ cho khỏi oà lên khóc.

– Tôi bảo nầy: tại sao cô lại cứ dây vào cái việc không đáng dây ấy? – Có tiếng gào to ở phía bên nầy.

– Thề có trời đất, tôi có biết gì đâu, – người nữ tù nhân gào lên ở phía bên kia.

Nhìn thấy vẻ xúc động của Nekhliudov, Maxlova nhận ra chàng.

– Trông ông có giống nhưng tôi không nhận ra ai, – nàng kêu lên, không nhìn vào mặt chàng nữa và sắc mặt nàng bỗng đỏ bừng lên rồi đổi u uất.

– Tôi đến đây để xin em tha thứ cho, – chàng kêu to không ra âm điệu gì, như khi đọc một bài học thuộc lòng.

Kêu xong mấy tiếng đó, chàng cảm thấy hổ thẹn và bất giác ngoảnh đầu lại. Nhưng vừa lúc ấy thì chàng lại chợt nghĩ rằng nếu thấy hổ thẹn thì càng hay vì chàng cần phải chịu sự hổ thẹn. Và chàng tiếp tục kêu to:

– Hãy tha thứ cho tôi, tôi có tội rất nặng với…

Nàng đứng yên không nhúc nhích và đôi mắt hơi hiếng vẫn không rời Nekhliudov.

Nekhliudov không thể nói được nữa, rời khỏi tấm lưới đi ra, cố ghìm những tiếng nức nở đang làm cho lồng ngực chàng rung chuyển.

Viên phó giám ngục, người lúc nãy chỉ lối cho Nekhliudov sang khu phụ nữ, chắc là có chú ý đến chàng nên cũng đến đây. Thấy Nekhliudov không đứng cạnh tấm lưới, y hỏi tại sao chàng không nói chuyện với người chàng cần gặp. Nekhliudov xỉ mũi: giấu xúc động, cố gắng lấy vẻ bình tĩnh trả lời:

– Tôi chịu không thể nói qua tấm lưới ấy được. Không nghe thấy gì cả.

Viên phó giám ngục nghĩ ngợi một lát rồi nói:

Được có thể cho dẫn nữ tù nhân ấy ra đây một lúc.

– Maria Karlovna! – Y gọi mụ cai ngục. – Dẫn Maxlova ra ngoài nầy.

Một lát sau, Maxlova ở cửa bên kia đi ra. Bước nhẹ nhàng tới sát Nekhliudov, nàng đứng lại và không ngầng đầu nàng ngước mắt nhìn chàng. Làn tóc đen cũng như ba hôm trước xổ ra thành vòng búp nhỏ; gương mặt ốm yếu trắng bệch và hơi xì xị nhưng trông vẫn dễ thương và rất bình tĩnh. Chỉ có đôi mắt hơi hiếng đen láy dưới đôi mi mòng mọng là sáng long lanh lạ thường.

– Ông có thể nói chuyện ở đây được, – viên phó giám ngục nói rồi bỏ đi.

Nekhliudov bước lại gần chiếc ghế dài kê cạnh tường.

Maxlova nhìn theo viên phó giám ngục, vẻ dò hỏi xem ý tứ rồi nhún vai như tỏ ý ngạc nhiên, nàng bước theo Nekhliudov đến cạnh chiếc ghế, thu vạt váy lại và ngồi xuống bên chàng.

– Tôi biết răng cô khó mà tha thứ cho tôi được, – Nekhliudov bắt đầu nói. Nhưng chàng lại ngừng lại, cảm thấy nước mắt đưa lên nghẹn lời, – nhưng nếu như không thể sửa chữa lại được quá khứ thì bây giờ tôi sẽ làm tất cả những gì có thể làm được. Cô hãy nói cho tôi biết…

– Sao anh lại tìm thấy tôi? – Không trả lời Nekhliudov, nàng hỏi lại, chốc chốc lại đưa đôi mắt hiếng nhìn chàng.

“Lạy Chúa! Hãy giúp con. Hãy bảo con phải làm gì bây giờ” – Nekhliudov tự nhủ, mắt nhìn gương mặt nàng đã khác trước quá nhiều, bây giờ đã xấu đi.

– Hôm kia, tôi làm bồi thẩm, – chàng nói, – Hôm ấy toà xử cô. Hôm ấy cô không nhận ra tôi phải không?

– Không, tôi không nhận ra. Tôi còn thì giờ nào để nhận ra ai nữa. Mà tôi cũng chẳng nhìn, – nàng nói.

– Cô có sinh được một đứa con phải không? – Nekhliudov hỏi và cảm thấy mặt mình đỏ bừng lên.

– Ơn Chúa, nó chết ngay từ hồi ấy, – nàng trả lời gọn lỏn, tàn nhẫn, quay mặt đi, không nhìn chàng nữa.

– Sao kia, tại sao nó chết?

– Hồi ấy chính tôi cũng ốm suýt chết, – nàng nói, mắt vẫn nhìn xuống.

– Các cô tôi sao lại để cô đi?

– Ai lại chứa một đứa hầu phòng có con kè kè bên cạnh bao giờ? Họ biết tôi có chửa là họ đuổi tôi đi ngay. Mà nhắc lại làm gì nữa, tôi chả còn nhớ gì cả, tôi quên hết rồi. Chuyện đã qua rồi mà!

– Không, chưa qua đâu. Tôi không thể để như vậy được. Tôi muốn giờ đây ít ra cũng chuộc lại tội lỗi của mình.

– Không có gì phải chuộc cả. Chuyện đã qua là đã qua, – nàng nói, và giờ đây là một điều chàng không sao ngờ tới được, nàng bỗng ngước nhìn chàng và nhoẻn một nụ cười mơn trớn, vô duyên thiểu não.

Maxlova không hề ngờ gặp lại Nekhliudov, nhất là ở đây giữa lúc nầy, vì thế thấy chàng, phút đầu nàng sửng sốt và bắt buộc phải nhớ lại tất cả những điều mà từ lâu nàng không hề nhớ tới. Thoạt đầu, nàng lờ mờ nhớ lại cả cái thế giới môi mẻ kỳ điệu đầy tình cảm và thơ mộng mà một chàng trai trẻ, xinh đẹp yêu nàng và được nàng yêu lại đã mở ra cho nàng; rồi nhớ tới sự tàn nhẫn khó hiểu của con người ấy cùng biết bao nỗi tủi nhục đau khổ bắt nguồn từ niềm hạnh phúc thần tiên kia và đã kế tiếp xảy đến. Và nàng thấy đau lòng. Nhưng vì không đủ sức hiểu được chuyện đó, nàng đành lại xử sự như nàng vẫn xử sự mọi khi: xua đuổi những kỷ niệm đau buồn ấy đi, cố gắng dìm chúng trong đám sương mù dầy đặc của cuộc đời truỵ lạc. Giờ đây, nàng đang làm đúng như thế.

Thoạt tiên, nàng đem con người hiện đang ngồi trước mặt nàng ghép lại với chàng trai trẻ xưa kia nàng đã yêu Nhưng rồi thấy điều đó đau lòng quá, nàng lại thôi.

Bây giờ người đàn ông ăn mặc sang trọng, chải chuốt, có bộ râu xức nước hoa nầy đổi với nàng không phải Nekhliudov mà nàng đã yêu, ông ta chỉ là một trong những tay “khách làng chơi” khi họ cần họ vẫn thường lợi dụng những con người như nàng, và đồng thời, những con người như nàng cũng vẫn lợi dụng họ cách nào càng có lợi cho mình nhiều càng tốt. Chính vì thế nàng nhoẻn cười mơn trớn với Nekhliudov. Nàng nín lặng nghĩ xem cớ thể lợi dụng được gì ở chàng đây.

– Thôi, mọi việc thế là đã xong cả, – nàng nói. – Và giờ đây tôi bị kết án khổ sai.

Và môi nàng run lên khi nói đến hai tiếng khủng khiếp nầy.

– Tôi biết rằng cô không có tội gì. Tôi tin chắc như vậy! – Nekhliudov nói.

– Dĩ nhiên là tôi không có tội gì. Tôi đâu phải là quân trộm cướp. Ở chỗ tôi người ta bảo mọi sự đều do thầy cãi, nàng nói tiếp. – Nghe bảo cần phải đệ đơn chống án. Nhưng nghe nói họ đòi đắt tiền lắm.

– Đúng, nhất đinh phải đệ đơn, – Nekhliudov nói. Tôi đã tìm trạng sư rồi.

– Đừng nên tiếc tiền, phải tìm tay thật giỏi! – nàng nói.

– Tôi sẽ làm tất cả những gì có thể làm được.

Hai người im lặng.

Nàng lại mỉm cười như ban nãy. Rồi đột nhiên nàng nói:

– Tôi muốn xin anh… ít tiền, nếu anh có thể cho được. Ít thôi… mười rúp thôi, không cần hơn.

– Được, được! – Nekhliudov lúng túng nói và rút ví tiền ra.

Nàng liếc nhanh về phía viên phó giám ngục đang đi đi lạl lại trong gian phòng.

– Có hắn ta thì anh đừng đưa, đợi cho hắn đi ra xa đã. Không thì họ lấy mất.

Viên phó giám ngục vừa quay lưng đi thì Nekhliudov rút ví ra, nhưng chàng chưa kịp đừa tờ giấy bạc mười rúp thì y đã quay mặt lại. Chàng nắm chặt tờ giấy bạc trong lòng bàn tay.

Đây quả là một con người đã chết rồi. – Chàng nghĩ bụng, mắt nhìn kỹ gương mặt xưa kia đáng yêu nay đã trở thành ra dơ dáy, xì xị, đôi mắt hiếng đen lóe lên một ánh bất lương vừa theo dõi viên phó giám ngục, vừa nhìn bàn tay nắm tờ giấy bạc. Và Nekhliudov đã thấy có một phút ngập ngừng. Thằng người quyến rũ đêm trước, giờ đây lại lên tiếng trong tâm Nekhliudov; nó lại nói với chàng và như mọi khi, cố tìm cách làm chàng xa rời việc phải làm và đưa chàng quay về suy tính tới hậu quả của việc mình làm, nghĩ tới những điều có lợi. Nó bảo rằng: “Anh không cải tạo nổi người đàn bà nầy đâu, chỉ đeo thêm vào cổ một tảng đá, nó sẽ dìm chết anh và sẽ không cho anh làm gì có ích cho đời cả: Hãy đưa tiền cho nó đi, đưa tất cả những gì anh có, rồi giã từ nó, đừng bao giờ dính dáng tới nó nữa!”.

Nhưng ngay lúc đó, chàng cảm thấy giờ đây, chính phút nầy đây, trong tâm hồn mình đang diễn ra cái gì hết sức quan trọng. Chàng cảm thấy giữa phút nầy, tâm hồn chàng đang được đặt trên một cán cân, chỉ cần cố nhích đi một chút là cán cân sẽ nghiêng hẳn về một bên.

Và chàng thực hiện sự cố gắng ấy, chàng thầm cầu cứu Chúa và hôm qua chàng cảm thấy Người đã ngự trong tâm hồn mình; quả nhiên Chúa hưởng ứng ngay lời chàng cầu nguyện. Chàng quyết định nói ngay hết cả với nàng.

– Katiusa Anh đến gặp em để xin em tha thứ mà em vẫn chưa trả lời. Em đã tha thứ cho anh chưa, hoặc liệu sau nầy lúc nào em sẽ tha thứ cho anh, – chàng nói, cách xưng hô bỗng đổi sang thân mật.

Maxlova không nghe Nekhliudov nói, mắt vẫn mải lúc nhìn bàn tay chàng, lúc nhìn viên phó giám ngục.

Khi viên nầy quay đi, nàng đưa nhanh tay, nắm luôn tờ giấy bạc và gài ngay vào thắt lưng.

– Anh nói lạ, – Maxlova nói với một nụ cười mà chàng thấy có ngụ vẻ khinh bỉ. – Nekhliudov cảm thấy trong lòng Maxlova vẫn có một cái gì thực sự thù địch đối với chàng, nó bảo vệ cho con người nàng hiện nay và nó ngăn chặn không cho chàng đi sâu vào trái tim nàng.

Nhưng, lạ thay, cái đó chẳng những không đẩy chàng ra mà lại như có một sức hút mới mãnh liệt kéo riết chàng lại gần nàng. Chàng cảm thấy mình có bổn phận phải thức tỉnh tâm hồn nàng. Việc tuy rất khó nhưng chính cái khó ấy đã lôi cuốn chàng. Chàng cảm thấy giờ đây với nàng? Chàng có một cảm giác trước đây chưa từng có đối với nàng cũng như đối với bất cứ một người nào khác, một cảm giác không mảy may vị kỷ: chàng không muốn đòi hỏi gì ở nàng mà chỉ muốn mỗi một điều là nàng sẽ thay đổi, sẽ trút bỏ con người hiện nay và tỉnh ngộ, trở lại con người trước kia.

– Katiusa, sao em lại nói thế? Là vì anh biết em, anh còn nhớ em hồi đó, ở Panovo…

– Nhắc lại chuyện cũ làm gì, – nàng lạnh lùng nói.

– Anh nhớ lại chuyện cũ, để chuộc lại lỗi lầm xưa, Katiusa ạ, – chàng mở đầu rồi định nói thêm là chàng sẵn sàng lấy nàng làm vợ, nhưng lại vấp phải tia mắt nàng và đọc thấy trong tia mắt đó có cái gì thật rùng rợn, thật thô bỉ và ghê tởm, nên chàng không nói được nữa.

Lúc đó người vào thăm đã lục tục ra về… Viên phó giám ngục lại gần Nekhliudov, nhắn chàng là giờ vào thăm đã hết. Maxlova đứng dậy, ngoan ngoãn, chờ lệnh trở về nhà giam.

– Thôi tạm biệt, tôi còn muốn nói với cô nhiều, nhưng như cô thấy đấy, hôm nay chưa nói được, – Nekhliudov nói và chia tay. – Tôi sẽ còn trở lại.

– Tôi thấy hình như anh đã nói cả rồi…

Maxlova đưa tay nhưng không nắm.

– Không, tôi sẽ gắng gặp cỏ nữa, ở nơi nào ta có thể nói chuyện bình tĩnh với nhau, bấy giờ tôi sẽ nói một điều rất quan trọng mà tôi thấy cần phải nói với cô. – Nekhliudov nói.

– Vậy thì anh cứ đến! – Nàng nói, miệng mỉm cười, một nụ cười nàng thường vẫn dành cho những người đàn ông mà nàng muốn lấy lòng.

– Tôi quý cô hơn cả em ruột, – Nekhliudov nói.

– Anh nói lạ? – Nàng lắc đầu, đi vào phía sau tấm lưới