Những ngày thanh xuân của tôi, khi tôi nhìn lại, dường như bay khỏi tôi trong một xoáy lốc những mảnh nhờ nhạt lặp đi lặp lại không cùng, tựa những mớ giấy lụa nhàu nát quay cuồng thành một cơn bão tuyết ban mai mà một hành khách ngồi toa quan sát[1] có thể nhìn thấy phấp phới đằng sau đoàn tàu. Trong quan hệ tình dục với đàn bà, tôi bao giờ cũng thực dụng, mỉa mai và nhanh gọn. Khi còn là sinh viên ở London và Paris, với tôi, gái làm tiền là đủ. Việc học tập của tôi tỉ mỉ, miệt mài, tuy nhiên không đạt kết quả gì đặc biệt. Thoạt đầu, tôi tính kiếm một học vị về khoa tâm thần như nhiều tài năng manqué* (bất thành); nhưng khốn nỗi, tôi lại còn manqué hơn họ: tôi cảm thấy quá nặng nề, bác sĩ ạ, một sự kiệt sức kì lạ; và tôi bèn chuyển qua văn học Anh, cái lĩnh vực nơi biết bao nhà thơ bất thành danh, cuối cùng, đã trốn vào để thành những giáo sư đóng bộ com lê “tuýt”, phì phèo tẩu thuốc. Paris rất hợp với tôi. Tôi bàn luận về phim Xô viết với những người lưu vong. Tôi ngồi với những cha tính dục đồng giới[2] ở tiệm cà phê Deux Magots. Tôi đăng những bài tiểu luận ngoắt ngoéo trên những tờ báo không mấy ai biết đến. Tôi phóng tác:

… Tha hồ cho Fraülein von Kulp

ngoái lại, tay đặt trên nắm cửa

Tôi chẳng theo nàng đâu. Cũng chẳng theo Fresca.

Hay con Hải ấu kia[3]

[1] Loại toa xe có cửa sổ rộng để tiện cho hành khách ngắm cảnh

[2] “Uranist”, một từ rất hiếm thấy, kể cả trong các từ điển Anh ngữ lớn, đồng nghĩa với “homosexual”. Ở ta, lâu nay, hiện tượng quan hệ tình dục giữa những người cùng giới vẫn được gọi là “đồng tính luyến ái”. Chúng tôi nghĩ đây là một từ không chính xác, bởi vì cùng giới không thể gọi là “đồng tính” và quan hệ tình dục cũng khác với “luyến ái”. Chúng tôi ưng dùng từ “tính dục đồng giới” (hoặc đồng giới dục tính) hơn.

[3] Phỏng theo “Gerontion” của T. S. Eliot, nhà thơ Anh gốc Mĩ (1888-1965)

Một bài viết của tôi nhan đề “Chủ đề Proust trong một bức thư của Keats gửi Benjamin Bailey” bị sáu, bảy vị học giả cười giễu sau khi đọc xong. Tôi xoay sang viết một cuốn Histoire abrégée de la poésie anglaise* (Lược sử thơ Anh) cho một nhà xuất bản nổi tiếng, và sau đó bắt tay vào soạn cuốn sách giáo khoa về văn học Pháp cho sinh viên nói tiếng Anh (với những so sánh rút ra từ các tác giả Anh); công trình này làm tôi bận bịu suốt những năm 1940 – và tập cuối đã gần như sẵn sàng để in khi tôi bị bắt.

Tôi kiếm được một việc làm: dạy tiếng Anh cho một nhóm người lớn ở Auteuil. Rồi một trường nam sinh tuyển dụng tôi trong vài mùa đông. Thi thoảng, tôi lợi dụng quan hệ với một số nhân vật trong giới hoạt động xã hội và tâm lí trị liệu để bám càng theo họ đi thăm một số cơ sở khác nhau như cô nhi viện hoặc trường cải huấn, ở đó ta có thể tha hồ ngắm những bé gái dậy thì với rèm mi dày xoắn vào nhau, những bữa tiệc mắt thoải mái không sợ bị ai bắt lỗi như chỉ có trong mơ.

Bây giờ, tôi muốn giới thiệu ý niệm sau đây. Trong khung tuổi từ chín đến mười bốn, đôi khi có những bé gái, mà dưới mắt một số du khách gấp đôi hoặc gấp nhiều lần tuổi bị hớp hồn, để lộ ra bản chất đích thực của mình, bản chất ấy không đậm tính người, mà mang tính tiểu nữ thần (có nghĩa là quỉ quái); và những mẫu người đặc tuyển ấy, tôi đề nghị gọi là “tiểu nữ thần”.

Xin chú ý là tôi dùng từ biểu thị thời gian chứ không biểu thị không gian. Thực tế, tôi muốn độc giả coi “chín” và “mười bốn” như những đường biên – những bãi tắm lấp lánh như gương soi và những tảng đá hồng hồng – của một hòn đảo thần tiên, nơi các tiểu nữ thần của tôi thường lui tới, bốn bề là biển mênh mông mù sương. Giữa hai giới hạn tuổi ấy, phải chăng mọi bé gái đều là tiểu nữ thần? Dĩ nhiên là không. Nếu thế thì bọn tôi, những kẻ nắm rõ ngọn ngành, những kẻ độc hành, những kẻ cuồng si tiểu nữ thần, đã hóa dại từ lâu rồi. Sắc đẹp cũng không phải là một tiêu chí để xác định; và sự phàm tục, hoặc, ít nhất, cái mà một cộng đồng nhất định nào đó quen gọi thế, không nhất thiết làm giảm thiểu một số đặc tính bí ẩn, cái duyên chết người, cái vẻ quyến rũ biến hóa, thoắt ẩn thoắt hiện, xảo trá đến tan nát lòng, nó tách biệt tiểu nữ thần với những bạn cùng tuổi vốn bội phần phụ thuộc vào cái thế-giới-không-gian của những hiện tượng đồng thời, chứ không mấy liên quan đến cái cù-lao-thời-gian thần tiên vô hình nơi Lolita chơi nhởn với đồng loại. Trong cùng một khung tuổi, số lượng những tiểu nữ thần đích thực cực kì nhỏ hơn số lượng các bé gái tạm thời chưa đẹp, hoặc chỉ dễ coi, hoặc “xinh xắn”, hoặc thậm chí là “dịu dàng” và “hấp dẫn”, những bé gái bình thường, mũm mĩm, không eo, da mát lạnh, bụng tròn nây và bím tóc vắt ve, rành rành cốt cách người, lớn lên có thể (hoặc không thể) trở nên sắc nước hương trời (hãy nghĩ đến trường hợp những cô béo lùn xấu xí đi tất đen, đội mũ trắng, bỗng nhiên hóa thành minh tinh màn bạc lừng lẫy). Hãy đưa tấm ảnh chụp một tốp nữ học sinh hay nữ hướng đạo sinh cho một người đàn ông bình thường và đề nghị anh ta chỉ ra cô nào xinh nhất; chưa chắc anh ta đã chọn tiểu nữ thần trong đám ấy. Bạn phải là một nghệ sĩ kiêm một gã khùng, một con người sầu muộn vô biên mang một bọng kịch độc trong thận và một ngọn lửa siêu khoái lạc luôn hừng hực trong tủy sống (ôi, bạn phải co mình và che đậy khốn khổ như thế nào!) mới có thể nhận ra ngay, bằng vào những dấu hiệu khó tả – nét lượn mềm mại, phảng phất dáng mèo, của một gò má, cái thon thả của một bắp chân mơn mởn lông tơ, và những chi tiết khác mà sự xấu hổ và tuyệt vọng cùng những giọt nước mắt trìu mến khiến tôi không dám kể ra – tiểu quỉ độc hại chết người giữa những đứa trẻ lành mạnh, cả đám này không nhận ra em, và bản thân em cũng không ý thức được quyền lực huyền hoặc của mình.

Ngoài ra, vì ý niệm thời gian đóng vai trò kì diệu đến thế trong chuyện này, người nghiên cứu chớ nên ngạc nhiên khi biết rằng phải là một khoảng cách, không bao giờ dưới mười năm, theo tôi nghĩ, thường là ba hay bốn mươi, thậm chí chín mươi năm trong một số trường hợp nổi tiếng, giữa cô gái và người đàn ông, mới khiến cho người này gục ngã dưới sức quyến rũ của tiểu nữ thần. Đây là vấn đề chỉnh tiêu cự, vấn đề một khoảng cách nào đó mà con mắt nội tâm rạo rực muốn vượt qua, và một sự tương phản nào đó mà tâm trí hào hển cảm nhận với một khoái thú đồi bại. Khi tôi là một đứa trẻ và bé Annabel của tôi là một đứa trẻ, em tuyệt nhiên không phải là một tiểu nữ thần đối với tôi; chúng tôi bằng vai phải lứa với nhau và tôi là một tiểu dương thần chính danh trên cái cù-lao-thời-gian thần tiên ấy; nhưng hôm nay đây, vào tháng Chín năm 1952 này, sau khi hai mươi chín năm đã trôi qua, tôi nghĩ tôi có thể thấy rõ ở em manh nha của nữ tiểu yêu định mệnh trong đời tôi. Chúng tôi yêu nhau bằng một tình yêu sớm sủa mà dữ dội đến mức nhiều khi có thể hủy hoại bao quãng đời trưởng thành. Tôi là một gã trai trẻ cường tráng nên tôi đã sống sót; nhưng chất độc vẫn còn lại trong vết thương và vết thương không bao giờ đóng sẹo, và rồi tôi trưởng thành giữa một nền văn minh trong đó một người đàn ông hai mươi lăm tuổi được phép tán tỉnh một thiếu nữ mười sáu, nhưng không phải là một bé gái mười hai.

Thế nên chẳng có gì lạ là quãng đời trưởng thành ở châu Âu trong cuộc sinh tồn của tôi, tỏ ra hai mặt một cách quái đản. Bề ngoài, tôi có những quan hệ gọi là bình thường với một số phụ nữ trần tục vú to như quả bầu hay trái lê; bên trong, tôi bị thiêu dần thiêu mòn bởi lò lửa địa ngục của nỗi thèm khát bị kiềm chế đối với mọi tiểu nữ thần chợt gặp mà kẻ hèn nhát tôn trọng luật lệ là tôi đây không dám tiếp cận. Những người nữ tôi được phép dùng chỉ là những liều thuốc trị tạm thời. Tôi sẵn sàng tin rằng những gì tôi cảm nhận từ hành động giao hợp tự nhiên cũng giống hệt những cảm giác của các gã đực to con bình thường khi ăn nằm với những bạn tình mập mạp bình thường của họ trong cái nhịp rung chuyển thường lệ của thế giới. Rầy nỗi là, khác với những quí ông ấy, chỉ mình tôi cảm nhận thấy lóe chớp của một niềm hoan lạc xót xa gấp bội. Giấc mơ dâm dục mờ xỉn nhất của tôi cũng ngàn lần chói sáng hơn tất cả những chuyện ngoại tình mà nhà văn thiên tài tráng dương nhất hoặc kẻ bất lực tài năng nhất có thể tưởng tượng ra. Thế giới của tôi tách làm đôi. Tôi ý thức rằng không chỉ có một mà là hai giới, tôi đứng ngoài cả hai; nhà giải phẫu học ắt sẽ gọi cả hai là nữ giới. Nhưng đối với tôi, qua cái lăng kính của giác quan tôi, “chúng khác nhau như gai và gái”[4]. Đến bây giờ, tôi mới đúc kết thành lí luận toàn bộ điều đó. Ở quãng tuổi hai mươi và ngoài ba mươi, tôi chưa hiểu những day dứt của mình rành rọt như thế. Trong khi thể xác tôi biết rõ nó khao khát điều gì, thì tâm trí tôi lại bác bỏ mọi van xin của thể xác. Có lúc, tôi đâm xấu hổ và khiếp sợ, khi khác tôi lại lạc quan đến liều lĩnh. Những cấm kị bóp nghẹt tôi. Các nhà tâm phân học nhử tôi bằng những cách giải phóng giả các libido giả. Với tôi, những đối tượng duy nhất khả dĩ khuấy động những run rẩy yêu đương là các chị em gái hoặc hầu gái, người phục dịch của Annabel, điều ấy đôi khi tôi thấy như là một tiền triệu của điên loạn. Có những lúc khác, tôi lại tự nhủ rằng tất cả chỉ là vấn đề quan điểm mà thôi, rằng việc tôi xúc động đến mất trí vì những gái nhỏ chẳng có gì là sai trái cả. Xin cho phép tôi được nhắc độc giả rằng ở nước Anh, với việc thông qua Luật về nhi đồng và thiếu niên vào năm 1933, từ “gái nhỏ” được định nghĩa là “một em bé gái trên tám tuổi nhưng dưới mười bốn tuổi” (sau đó, từ mười bốn đến mười bảy, định nghĩa theo luật là “thiếu nữ”). Mặt khác, ở bang Massachusetts của Mĩ, một đứa “trẻ quậy”, theo định nghĩa kĩ thuật, là một đứa ở độ tuổi “giữa bảy và mười bảy” (hơn nữa, thường hay đàn đúm với những kẻ xấu hoặc vô đạo đức). Hugh Broughton, một cây bút hay tranh luận dưới triều vua James I, đã chứng minh rằng Rahab[5] hành nghề mãi dâm từ tuổi lên mười. Điều này rất là lí thú đây, và tôi dám chắc các vị đã hình dung thấy tôi lên cơn tới mức sùi bọt mép; nhưng không, tôi không hề; tôi chỉ búng những ý nghĩ vui vẻ vào cái bát gỗ của mình thôi[6]. Xin bổ sung một số hình ảnh nữa. Đây Virgil[7], ông ắt có thể ca ngợi tiểu nữ thần bằng giọng đơn, song có lẽ điều ông khoái hơn cả là vùng đáy chậu của một bồ nhí trai. Đây, hai cô gái sông Nile chưa đến tuần cập kê, hai ái nữ của vua Akhnaten và hoàng hậu Nefertiti (cặp vợ chồng vua chúa này có một lèo sáu con) chẳng mang gì trên người ngoài một lô chuỗi hạt lấp lánh, ngả mình lả lơi trên những chiếc gối, với thân thể dậy thì da nâu nõn, đầu trọc, mắt dài đen láy, vẫn nguyên trinh sau ba ngàn năm. Đây nữa, mấy cô dâu mười tuổi bị cưỡng bức ngồi lên chiếc bùa fascinum [8], thứ dương vật ngà trong những điện nghiên cứu cổ điển. Hôn nhân và chung sống trước tuổi dậy thì vẫn còn là phổ biến ở một số tỉnh miền Đông Ấn Độ. Ở các bộ lạc Lepcha, ông già tám mươi giao phối với gái tám tuổi mà chẳng ai lấy thế làm bất bình. Nói cho cùng, Dante đã mê Beatrice của mình đến phát rồ từ khi nàng mới lên chín, một bé gái linh hoạt, đáng yêu, mặt thoa phấn, đeo đầy đồ trang sức, mặc chiếc áo đỏ thắm, và chuyện đó xảy ra vào năm 1274[9] ở Florence, tại một bữa tiệc trong tháng Năm tươi vui. Và khi Petrarch yêu Laureen điên cuồng, người tình của ông mới chỉ là một tiểu nữ thần tóc vàng mười hai tuổi tung tăng trong gió, giữa đám phấn hoa và bụi, một đóa hoa bay lượn trên dải đồng bằng tươi đẹp, nhìn từ dãy đồi Vaucluse.

[4] Trong nguyên bản: “as mist and mast”. Từ “mist” (sương mù) và từ “mast” (cột, cột buồm) chỉ khác nhau ở hai chữ cái “i” và “a”.

[5] Một gái điếm ở Jericho, theo Kinh Thánh (Cựu Ước, sách Joshua, ch.2).

[6] Nguyên văn câu này: “I am just winking happy thoughts into a little tiddle cup”. Từ “wink” và từ “tiddle” (mà chúng tôi gạch dưới) là thành tố của từ “tiddle-winks” nghĩa là một trò chơi trẻ con từa tựa như đáo búng của ta; người chơi búng các thẻ tính điểm (có thể là những đồng xu) sao cho trúng vào một chiếc đĩa hay bát gỗ đặt ở giữa bàn.

[7] Publius Vergilius Maro (70-19 trước Công nguyên), nhà thơ cổ đại La Mã, được coi là đồng giới tính dục.

[8] Chỉ một loại bùa phổ biến ở La Mã cổ đại. Bùa “fascinum” có hình dương vật, làm bằng vật cứng (xương, hoặc sừng, hoặc ngà, có khi bằng đồng đúc), thường đeo ở cổ cho trẻ em để trừ tà hoặc cho phụ nữ để cầu sinh đẻ nhiều.

[9] Dante Alighieri, thi hào Ý, tác giả của kiệt tác Commedia divina (Thần khúc), sinh năm 1265, vậy khi đó mới chín tuổi.

Nhưng thôi, ta hãy tỏ ra nghiêm cẩn và văn minh. Humbert Humbert đã rất cố gắng ngoan ngoãn. Hắn đã thực sự và chân thành nỗ lực hết mình. Hắn đã tỏ ra cực kì tôn trọng các trẻ em bình thường với sự trong trắng và mỏng manh dễ tổn thương của chúng, và trong bất kì hoàn cảnh nào, không! không đời nào, hắn đụng tới sự ngây thơ của một bé gái, nếu thấy có nguy cơ, dù là nhỏ nhất, xảy ra tai tiếng. Nhưng trái tim hắn đập mới rộn rã làm sao khi, giữa một đám đông ngây thơ, hắn phát hiện ra một nhi quỉ, ”enfant charmant etfourbe* (đứa trẻ quyến rũ và xảo trá)”, mắt đờ xỉn, môi ngời ngời – giờ hồn, chỉ cần anh tỏ ra có ý nhòm ngó em, là mười năm tù đó! Ấy, đời là thế. Humbert hoàn toàn có thể giao phối vói Eve, nhưng người mà hắn khao khát lại là Lilith[10]. Bầu vú bắt đầu nhú khá sớm (ở tuổi 10,7) trong chu trình thay đổi cơ thể đi cùng tuổi dậy thì. Và dấu hiệu tiếp theo của sự trưởng thành có thể thấy được là âm hộ bắt đầu mọc lông có sắc tố (ở tuổi 11,2). Cái bát gỗ[11] của tôi giờ tràn đầy thẻ điểm.

[10] Theo truyền thuyết tín ngưỡng dân gian Do Thái, Lilith, nữ quỉ giông gió chuyên mang lại bệnh tật và chết chóc, là vợ đầu tiên của Adam.

[11] Xem chú thích về từ “tiddle-winks”, cùng chương này.

Một vụ đắm tàu. Một đảo san hô. Một mình với đứa con run cầm cập của một hành khách chết đuối. Cưng ơi, đây chỉ là một trò chơi thôi! Những cuộc phiêu lưu tưởng tượng của tôi mới kì diệu làm sao, khi tôi ngồi trên một ghế đá công viên, vờ như đang chìm đắm trong những trang run rẩy của một cuốn sách. Xung quanh nhà học giả trầm lặng, những tiểu nữ thần tung tăng chơi đùa như thể đó là một pho tượng quen thuộc hoặc một phần bóng râm và ánh lung linh của một cây cổ thụ vậy. Có lần một cô bé đẹp tuyệt trần, mặc áo dài kẻ ca rô, xịch đến đặt cái chân nai nịt nặng nề lên chiếc ghế băng, ngay cạnh tôi, thọc hai cánh tay trần vào tôi và thắt lại dây bàn trượt có bánh xe, và tôi tan chảy dưới ánh mặt trời, với độc trọi cuốn sách làm lá nho che mặt, trong khi những món tóc nâu của em xõa xuống trùm lên cái đầu gối bị trầy da, và bóng lá mà tôi chia sẻ cùng em xôn xao và hòa tan trên bắp chân ngời ngời kề sát má tôi liên tục đổi màu. Một lần khác, trong métro* (xe điện ngầm), một nữ sinh tóc đỏ đứng sát tôi, với tay lên nắm vòng treo, để lộ một túm lông nách, và cái vệt nâu đỏ dịu ấy, hàng mấy tuần sau, vẫn còn rần rật trong huyết quản tôi. Tôi có thể lập một danh sách dài những mẩu huê tình một chiều như vậy. Một số trong đó kết thúc trong một mùi vị địa ngục nồng nặc. Chẳng hạn, có lần tình cờ đứng ở ban công, tôi chợt thấy một cửa sổ sáng đèn bên kia đường và một cái gì tựa như một tiểu nữ thần đang cởi quần áo trước một tấm gương đồng lõa. Biệt lập ở đằng xa như vậy, hình ảnh ấy tỏa ra một sức quyến rũ da diết đến mức khiến tôi mở hết tốc lực đi tìm sự thỏa mãn một mình. Nhưng đột nhiên, một cách ma quỉ, cái dáng khỏa thân nõn nà mà tôi tôn thờ ấy bỗng biến thành cái cánh tay trần ghê tởm dưới ánh đèn của một người đàn ông mặc đồ lót đang đọc báo bên cửa sổ để mở, trong cái nóng ẩm đến tuyệt vọng của một đêm hè.

Nhảy dây, nhảy ô. Cái mụ già mặc đồ đen ngồi xuống cạnh tôi trên ghế đá, trên cái giá đỡ niềm vui của tôi (một tiểu nữ thần đang mò mẫm bên dưới tôi, tìm một hòn bi lạc) và hỏi có phải tôi đau dạ dày không, cái mụ phù thủy hỗn hào. Ôi chao, hãy để ta yên trong cái công viên dậy thì của ta, trong khu vườn rêu phong của ta. Hãy để các bé chơi đùa quanh ta mãi mãi. Đừng bao giờ lớn nữa.