Khi xuyên qua màn trang trí ánh sáng và bóng tối, xe chúng tôi tới số nhà 14 phố Thayer Street, một gã thấp bé vẻ mặt nghiêm trang đón chúng tôi với chùm chìa khóa và một mẩu thư ngắn của Gaston, người đã thuê ngôi nhà cho chúng tôi. Lo của tôi, không buồn ngó qua cảnh quan mới lấy một cái, mà cứ thế đi thẳng vào, không nhìn, chỉ theo sự dẫn dắt của bản năng, tới chỗ radio, mở đài và nằm dài trên chiếc sofa trong phòng khách với một mớ họa báo cũ mà em thọc tay moi được từ thân dưới của một cây đèn bàn, vẫn với độ chính xác của linh cảm người mù.

Tôi thực sự không mấy xem nặng việc chọn nơi ở, miễn sao có một chỗ nào đó để nhốt Lolita của tôi lại; nhưng trong quá trình giao dịch với lão Gaston mơ hồ kia, tôi đã mơ hồ hình dung ra một ngôi nhà gạch phủ đầy dây thường xuân, là tôi đồ thế. Thực tế, chỗ này giống cái tổ ấm Haze đến não lòng (chỉ cách đó có 640 ki lô mét): cùng một kiểu nhà gỗ màu xám xỉn mái lợp ván, với những ô văng bằng vải bạt màu xanh xỉn; và các phòng, tuy nhỏ hơn và bày biện đồ mạ và bọc vải lông mịn theo một kiểu nhất quán hơn, nhưng cách bố trí vẫn theo một trật tự gần hệt như thế. Tuy nhiên, thư phòng của tôi hóa ra lại là một phòng rộng hơn nhiều, từ sàn đến trần chất ngất những giá sách với khoảng hai nghìn cuốn về hóa học mà chủ nhà của tôi (hiện đang đi nghỉ cuối tuần) dùng để giảng dạy ở trường Đại học Beardsley.

Tôi đã hi vọng trường nữ học Beardsley, một trường ngoại trú rất đắt, có phục vụ bữa trưa và với một phòng tập thể dục lộng lẫy, ngoài việc rèn luyện thân thể cho các nữ sinh, còn đem lại cho trí óc chúng chút học vấn hình thức. Gaston Godin, người hiếm khi có nhận định chuẩn xác về tạng người Mĩ, đã cảnh báo tôi bằng một kiểu bông lơn mà người nước ngoài ưa thích, rằng có thể trường này hóa ra là nơi dạy cho đám con gái “ngáthương chứ không phải là ngát chữ” [1]. Tôi nghĩ cả về điểm này, chúng cũng chẳng đạt được.

[1] Nguyên văn: “not to spell very well, but to smell very well”, nghĩa là: “không phải đánh vần thật tốt (hoặc viết đúng chính tả), mà là sao cho thật thơm tho”. Một ngón chơi chữ trên hai từ “spell” (đánh vần, viết đúng chính tả) và “smell” (có mùi, toả mùi).

Trong lần đầu tiên tôi gặp hiệu trưởng Pratt, bà khen con gái tôi có “đôi mắt xanh thật đẹp” (xanh! Lolita mà mắt xanh!) và ca ngợi tình bạn của cá nhân tôi với bậc “thiên tài Pháp” (thiên tài! Gaston ư!) – rồi, sau khi giao Dolly cho một Miss Cormorant [2], bà ta nhăn trán ra cái điềurecueillement (trầm mặc) và nói:

[2] Chim cốc

“Thưa ông Humbird, chúng tôi không quá quan tâm đến việc luyện các sinh viên của mình thành những con mọt sách, hoặc có thể đọc vanh vách tên các thủ đô của tất cả các nước châu Âu mà dù sao cũng chẳng ai hay, hoặc thuộc lòng ngày tháng năm của các trận đánh đã rơi vào quên lãng. Điều chúng tôi quan tâm là làm cho các em thích ứng với đời sống quần thể. Vì thế chúng tôi nhấn mạnh đến bốn điểm trọng tâm: Kịch, Khiêu Vũ, Tranh Luận và Hẹn Hò [3]. Chúng tôi phải đối mặt với một số sự việc. Bé Lo tuyệt vời của ông sắp bước vào một lứa tuổi mà khi đó việc hẹn hò, các cuộc hẹn hò, váy áo để diện đến chỗ hẹn hò, sổ ghi ngày giờ và địa điểm hẹn hò, thể thức hẹn hò, đối với em, cũng có ý nghĩa quan trọng như, chẳng hạn, công việc kinh doanh, các quan hệ kinh doanh, thành công trong kinh doanh đối với ông, hoặc như (mỉm cười) hạnh phúc của đám nữ sinh của tôi đối với tôi. Dorothy Humbird giờ đây đã nằm trong cả một hệ thống đời sống xã hội bao gồm, dù ta có thích hay không, những quầy bán xúc xích, những hiệu thuốc ở góc phố, uytxki mạch nha và Coca Cola, xi nê, vũ điệu bốn cặp, những trò trùm chăn [4] trên bãi biển, và cả những cuộc uốn tóc! Dĩ nhiên, ở trường Beardsley, chúng tôi phản đối một số trong những hoạt động ấy; và chúng tôi lái một số hoạt động khác sang những hướng có tính chất xây dựng hơn. Nhưng chúng tôi thực sự cố gắng quay lưng lại với sương mù và trực diện nhìn thẳng vào ánh sáng mặt trời. Nói ngắn gọn, trong khi chọn theo một số kĩ thuật giảng dạy, chúng tôi quan tâm nhiều đến giao lưu hơn là soạn thảo. Có nghĩa là, vẫn tôn trọng đúng mức Shakespeare và các vị khác, nhưng chúng tôi muốn nữ sinh của chúng tôi tự do giao lưu với thế giới sống động xung quanh chúng hơn là cắm cúi vào những cuốn sách cũ mốc meo. Có thể chúng tôi đang mò mẫm, nhưng chúng tôi mò mẫm một cách thông minh, như một bác sĩ phụ khoa sờ nắn một khối u vậy. Thưa tiến sĩ Humburg, chúng tôi tư duy theo khía cạnh cơ thể và tổ chức. Chúng tôi đã gạt bỏ cái mớ đề tài không thích hợp mà theo truyền thống, người ta thường bày đặt cho các thiếu nữ, khiến ngày xưa, không còn chỗ cho những kiến thức và kĩ năng cùng thái độ mà họ sẽ cần đến để tổ chức cuộc sống của mình và – như kẻ khuyển nho có thể nói thêm – cuộc sống của chồng họ nữa. Thưa ông Humberson, ta hãy nói như thế này: vị trí một ngôi sao là quan trọng, nhưng chỗ thực tế nhất để kê một chiếc tủ lạnh trong bếp có thể còn quan trọng hơn đối với người nội trợ tương lai. Ta nói tất cả những gì ta chờ đợi nhà trường mang lại cho con trẻ là một học vấn vững vàng. Nhưng ta hiểu học vấn nghĩa là gì? Ngày xưa, đó là một hiện tượng ngôn từ, tôi muốn nói, ta có thể khiến một đứa bé trai hay gái học thuộc lòng một cuốn bách khoa toàn thư tốt và nó sẽ có một lượng kiến thức ngang bằng hoặc hơn những gì nhà trường có thể mang lại cho nó. Thưa tiến sĩ Hummer, ông có hiểu rằng đối với một đứa trẻ hiện đại ở tuổi tiền-dậy thì, những niên đại thời Trung cổ không có giá trị sống còn bằng giờ hẹn hò cuối tuần (mắt lấp lánh)? – để dùng lại một câu đùa mà hôm nọ tôi nghe thốt ra từ miệng bà giáo sư tâm phân học của trường Đại học Beardsley. Chúng ta không chỉ sống trong một thế giới trí tuệ mà cả trong một thế giới vật chất nữa. Chữ không qua trải nghiệm là vô nghĩa. Dorothy Hummerson cần quái gì phải quan tâm đến Hy Lạp và Đông phương với những hậu cung đầy tì thiếp và nữ nô?”

[3] Nguyên văn: “…four D’s: Dramatics, Dance, Debating and Dating”. Chuyển sang Việt ngữ, chúng tôi không tìm được những từ chỉ bốn môn nói trên có cùng một chữ cái đầu, tương đương với “Bốn D” trong nguyên bản.

[4] ”Blanket parties” trong nguyên bản. Đây là thú chơi của giới trẻ đem chăn ra trải trên bãi biển, tụ tập vui chơi tiệc tùng nhảy nhót cùng nhau. Thông thường khi ra biển, họ hay mang chăn trải ra để nằm chơi, tắm nắng. Việc này khá phổ biến, nhất là với sinh viên, họ thường chuẩn bị đồ ăn đồ uống, rồi nhảy nhót giao lưu trên bãi biển.

Cái chương trình giáo dục này làm tôi hơi hoảng, nhưng rồi trong một cuộc trò chuyện với hai bà thông minh có quan hệ với nhà trường, họ khẳng định rằng các nữ sinh có đọc khá nhiều sách nghiêm túc, rằng cái điệp khúc “giao lưu” ít nhiều chỉ là thứ quảng cáo rùm beng nhằm tô điểm cho trường nữ học Beardsley lỗi thời một nét hiện đại tốn kém, mặc dù trên thực tế, nó vẫn khệnh khạng như một con tôm he.

Một lí do khác khiến tôi kết cái trường đặc biệt này có thể khiến một số độc giả thấy buồn cười, nhưng đối với tôi, nó rất quan trọng vì cái tạng tôi bẩm sinh vốn thế. Bên kia đường, đúng trước mặt nhà chúng tôi, tôi nhận thấy có một khoảng đất trống đầy cỏ dại với lác đác mấy bụi cây nhiều màu sắc, một đống gạch cùng dăm ba tấm ván vương vãi, và tim tím vàng vàng những bông hoa mùa thu tiều tụy như bọt sóng ven đường; và qua khoảng trống ấy, ta có thể nhìn thấy một đoạn lung linh của School Road (Đường Trường Học) chạy song song với phố Thayer Street của chúng tôi, và ngay bên kia đoạn đường đó, là sân chơi của trường Beardsley. Ngoài sự thoải mái tâm lí mà cái địa thế chung này mang lại cho tôi bằng cách cho phép tôi luôn được kề bên mọi hoạt động ban ngày của Dolly, tôi còn lập tức mường tượng trước niềm khoái thú mà tôi sẽ cảm thấy khi từ phòng ngủ kiêm thư phòng của mình, chĩa ống nhòm ngắm những tiểu nữ thần (tất yếu phải chiếm một tỉ lệ phần trăm nào đó) trong đám con gái chơi đùa quanh Dolly trong giờ giải lao giữa các tiết học; khốn thay, đúng ngày khai trường, một toán thợ tới đặt một hàng rào bên trong khoảng trống; đó và thoắt cái, một công trình bằng gỗ màu vàng hung được dựng lên một cách hiểm độc đằng sau hàng rào ấy, bịt hoàn toàn viễn cảnh thần tiên của tôi; và vừa chất lên một đống vật liệu đủ để làm hỏng bét mọi toan tính của tôi, đám thợ xây kì cục ấy bèn ngừng công việc và không bao giờ xuất hiện trở lại nữa.