Bởi nền chính trị suy đồi của Khước Kiệm và Lưu Yên, xã hội phân chia giàu nghèo rất chênh lệch, cường hào xa xỉ kiêu ngạo, kẻ nghèo không có đất đứng chân. Tình thế dao động không yên, đấy là nguyên nhân chủ yếu nhất để Gia Cát Lượng quyết tâm đổi mới lại. Trong tờ biểu trước cuộc bắc phạt thứ nhất, Gia Cát Lượng từng nói với hậu chủ Lưu Thiện:

“Thần lúc đầu phụng mệnh tiên đế, mọi thu thập đều dựa vào công quỹ, về căn bản chẳng nghĩ gì đến mức sinh hoạt. Nay ở Thành Đô có 800 gốc dâu, 15 khoảnh ruộng, cái ăn cái mặc của con cái cũng được đầy đủ, còn về việc dẫn quân ra ngoài, lại không cần lo về sự sinh hoạt, cái ăn cái mặc toàn bộ đều do nhà nước cung cấp, nên không lo đến sản nghiệp riêng, của cải ít nhiều đều không nghĩ đến làm gì. Phải khắc khổ như thế là mong mỏi sau ngày thần mất, thì trong nhà chẳng có thừa vải lụa, ngoài thì chẳng có điền sản gì, đề khỏi phụ lại sự tín nhiệm của bệ hạ đối với thần!”.

Sau khi Gia Cát Lượng mất, Lưu Thiện cho người xem xét của cải của Gia Cát Lượng, quả nhiên như đã nói một chút cũng chẳng sai khác. Thực ra, Gia Cát Lượng không phải không hiểu cách kiếm tiền, như trên đã nói ông rất xem trọng đời sống nhân dân cho nên khi điều hành Thục Hán, kinh tế ở đấy cũng khá giàu mạnh. Có thể lúc ấy không khí xa xỉ đua đòi khá nghiêm trọng, Gia Cát Lượng muốn thay đổi phong tục, chỉ có cách dùng thuốc đắng phải bắt đầu từ mình, lấy mình làm gương, thực hành tiết kiệm, cũng là phản đối sự lãng phí.
Nỗ lực của Gia Cát Lượng đã phát huy không ít hiệu quả, không ít quan chức cấp cao của Thục Hán, đều phỏng theo sự thanh bạch của Gia Cát Lượng mà triệt để tiết kiệm ví như Đặng Chi là một nhà ngoại giao kiệt xuất, “Tam quốc chí” kể rằng, ông ta không nghĩ đến tài sản riêng, vợ con không tránh khỏi đói rét. Lại như đại tướng quân Khương Duy người kế nhiệm Gia Cát Lượng về quân sự thì nhà cửa sơ sài, tài sản chẳng có gì đáng kể, lại còn ham học không mệt, tiết kiệm đến mức thanh bạch. Cũng phải kể đến tể tướng Phí Vỹ sau này, nhã nhặn khiêm nhường, nhà không tích chứa của cải, con cái mặc áo vải thô ăn cơm chay, không thích ngựa xe, chẳng khác người thường, do những nỗ lực như vậy mà Ích Châu yếu kém dưới thời Lưu Bị, chẳng bao lâu trở thành một nơi ruộng đồng bát ngát, kho tàng đầy ắp, khí giới sắc bén, của cải phong phú. Gia Cát Lượng sau này có thể trường kỳ phát động chiến tranh bắc phạt là bởi dựa được vào sự giàu có về của cải như vậy.