Hoàng Bật Đạt quê ở xã Bộ Đầu, huyện Hậu Lộc, tỉnh Thanh Hoá, ông là bạn thân và là anh em cọc chèo với Phạm Bành, quê ở làng Trương Xá cùng huyện.

   Tháng 7/1885, Tôn Thất Thuyết, Trần Xuân Soạn phò vua Hàm Nghi ra Tân Sở, Quảng Trị, hạ chiếu Cần vương, ông đã cùng với Phạm Bành chiêu mộ quân đánh Pháp ở huyện Hậu Lộc. Hai ông làm lễ Tế cờ ở nghè Lục Trúc, xã Phúc Lộc vào ngày 16 tháng 1 năm Bính Tuất (1886), Sau đó các ông liên kết với các ông Đinh Công Tráng, Tống Duy Tân tổ chức đánh Pháp trên toàn tỉnh Thanh Hoá.

   Ông cùng các thủ lĩnh nghĩa quân Cần vương Thanh Hoá tấn công tỉnh thành Thanh Hoá, huyện Đông Sơn vào đêm mùng 7 rạng ngày mùng 8 tháng 2 năm Bính Tuất. Giữa năm 1886 các thủ lĩnh phong trào Cần vương ở Thanh Hoá, họp Hội nghị Bồng Trung (Vĩnh Lộc) là quê hương của ông nghè Tống Duy Tân đã quyết định xây dựng căn cứ ở Ba Đình, huyện Nga Sơn. Ông được phân công cùng Đinh Công Tráng, Phạm Bành chỉ huy căn cứ quan trọng này. Ông đã cùng các vị chỉ huy căn cứ đánh cho quân Pháp đại bại trong trận đánh ngày 18/12/1886 và trận đánh ngày 6 tháng 1 năm 1887 rồi chủ động rút lui để bảo toàn lực lượng.

   Ba Đình, sau đó là căn cứ Ma Cao thất thủ, ông tạm lánh về quê tìm đường sang Trung Quốc để mua vũ khí về tổ chức nghĩa quân tiếp tục đánh Pháp. Song một thủ hạ phản bội báo cho giặc Pháp nơi trú chân của ông tại Chi Nê, tỉnh Hoà Bình. Ông bị giặc Pháp bắt đưa về giam ở nhà lao Thanh Hoá và chịu mọi cực hình tra tấn. Ông hiên ngang, bất khuất chửi bọn giặc Pháp cướp nước và bọn tay sai theo giặc không khai một lời.

   Giặc Pháp giết ông cắm đầu ông vào ngọn sào đưa về quê ông để uy hiếp nhân dân. Trước khi bị giặc hành hình ông đã làm đôi câu đối tỏ rõ ý chí của mình trao cho các bạn tù:

      Cố ý cứu sinh ư phục Việt,
      Cam tâm thề tử bất thần Tây.

Dịch:

      Chí cứu muôn dân nên phục Việt
      Lòng thề một chết, chẳng hàng Tây.

   Con trai ông là Hoàng Xuân Viễn nối chí cha tham gia phong trào Đông du do Phan Bội Châu khởi xướng.