Nguyễn Đôn Tiết sinh năm 1836 người làng Thọ Vực nay thuộc xã Hoàng Đức, huyện Hoằng Hoá, tỉnh Thanh Hoá. ông đậu Phó bảng năm Kỷ Mão (1879), được bổ nhiệm làm tri phủ. Song ông chán cảnh triều đình Huế đầu hàng Pháp, ông cáo quan về quê nhà mở trường dạy học, tuyên truyền trong nhân dân lòng yêu Tổ quốc, yêu đồng bào, căm thù bọn cướp nước và bán nước.

   Tháng 8 năm 1885, ông hưởng ứng Chiếu Cần vương của Vua Hàm Nghi, dựng cờ khởi nghĩa, chiêu mộ quân đánh Pháp, xây dựng làng Thọ Vực làm căn cứ chống Pháp. Đông đảo nhân dân tham gia nghĩa quân, trong đó có con trai ông là Nguyễn Hữu Tư và đã trở thành một bộ tướng xuất sắc. Khi các thủ lĩnh nghĩa quân Thanh Hoá quyết định xây dựng căn cứ Ba Đình ở huyện Nga Sơn, ông đã cho con là Nguyễn Hữu Tư đến chiến đấu dưới sự chỉ huy của Đinh Công Tráng.

   Đêm 12 rạng ngày 13 tháng 3 năm 1886, ông và các lực lượng nghĩa quân khác ở tỉnh Thanh Hoá tấn công tỉnh thành Thanh Hoá, huyện lỵ Hoằng Hoá, huyện lỵ Đông Sơn. Việc không thành, ông cùng nhiều thủ lĩnh nghĩa quân khác bị giặc Pháp bắt. Nằm trong nhà tù Thanh Hoá, bọn thực dân Pháp và quan lại Nam triều tra tấn ông cực kỳ man rợ để khai thác bí mật của nghĩa quân. song ông kiên cường bất khuất, dũng cảm chịu đựng Nằm trong nhà tù, nhận được tin Phạm Bành tuẫn tiết, ông làm câu đối khóc:

      Quân tử trọn đời lòng tỏ trắng;
      Tướng quân dẫu chết, mặt còn hồng.

   Giặc tra tấn ông chết đi, sống lại nhiều lần, vẫn không khai thác được gì ở ông. Chúng đầy ông đi nhà tù Lao Bảo là nhà tù ở nơi rừng thiêng nước độc, bọn cai tù cực kỳ tàn ác ở tỉnh Quảng Trị. Do tuổi cao, bị tra tấn tàn bạo, ông lâm bệnh, chết ở nhà tù Lao Bảo.

   Con trai cả của ông là Nguyễn Hữu Tư chiến đấu ở chiến luỹ Ba Đình. Ông chỉ huy một cách quân phá vây ngày 20 tháng 1 năm 1887 đã anh dũng hy sinh.

   Con trai thứ hai của ông là Nguyễn Đôn Dự hoạt động trong phong trào Đông du bị thực dân Pháp bắt, đầy ra Côn Đảo và hy sinh ở đó.