Tháng 7/1885 vua Hàm Nghi ra sơn phòng Quảng Trị hạ chiếu Cần vương. Tại Hà Tĩnh có rất nhiều người hưởng ứng như Lê Ninh khởi nghĩa ở La Sơn, Nguyễn Thoại khởi nghĩa ở Hương Khê, Ngô Quảng khởi nghĩa ở Nghi Xuân, Nguyễn Trạch, Nguyễn Khương khởi nghĩa ở Can Lộc, Nguyễn Huy Thuận khởi nghĩa ở Thạch Hà, Hà Tĩnh. 

   Nguyễn Huy Thuận còn gọi là Nguyễn Thuận, thường gọi là Bá hộ Thuận. Ông xuất thân từ một gia đình nhà nho nghèo, quê ở xã Thạch Xuân, huyện Thạch Hà. Ông không đỗ đạt, dành tiền mua được chức Bá hộ, nên thường gọi là Bá hộ Thuận. Ông hưởng ứng chiếu Cần vương lập căn cứ chống Pháp ở Truông Xai, huyện Thạch Hà, phủ Hà Thanh, tỉnh Hà Tĩnh. Ông hoạt động chủ yếu ở vùng Thạch Hà. Năm 1888 khi Phan Đình Phùng thống nhất các lực lượng khởi nghĩa ở Nghệ An, Hà Tĩnh ông được Phan Đình Phùng cử giữ chức Quân thứ Thạch Hà (tức Thạch thứ). Ông hoạt động liên tục trong nhiều năm, đêm 23/8/1893 ông đã chỉ huy nghĩa quân tấn công tỉnh lỵ Hà Tĩnh, phá trại giam, thả tù nhân, đốt một số sổ sách giấy tờ rồi rút lui an toàn.

   Khi quân Pháp dốc toàn bộ binh lực đánh vào Trại Chè là một căn cứ quan trọng của nghĩa quân Hương Khê do Nguyễn Thoại chỉ huy. Để cứu nguy cho Nguyễn Thoại, Phan Đình Phùng đã lệnh cho Bá hộ Thuận là người chỉ huy quân thứ Thạch Hà đem quân tiến đánh thành Hà Tĩnh khiến cho quân địch phải bỏ dở cuộc càn quét kéo quân về tiếp ứng và giải vây cho tỉnh thành.

   Sự kiện trên đã được đánh giá trong sách “Phan Đình Phùng” như sau: “Trong khi giặc đang lúng túng, mất công tìm kiếm trong rừng (lúc này địch tập trung càn quét vùng Ngàn Xâu, sông Cả, Trường Xim) thì nghĩa quân đánh sát vào tỉnh ỵy Hà Tĩnh. Đồng thời các quân thứ ở các nơi khác nhau như Kỳ Anh, Nam Huân, Voi… địch bị tập kích mạnh, chúng phải vất vả tiếp ứng cho nhau, mới giữ được các vị trí”.

   Sự phối hợp của các quân thứ nghĩa quân Cần vương ở Hà Tĩnh cũng được Trần Văn Giàu đánh giá trong “Chống xâm lăng” như sau: “Việc phối hợp tác chiến giữa các quân thứ trên các địa bàn rộng lớn gồm 4 tỉnh từ Thanh Hoá đến Quảng Bình đã làm phân tán lực lượng của quân Pháp và hỗ trợ hiệu quả cho nhau để chống càn và tiêu diệt giặc”.