284 Anh Hùng Hào Kiệt Của Việt Nam
VŨ CANH
Vũ Canh húy là Tề người làng Tập Mỹ, tổng Bồ Xá, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam, nay là thôn Tập Mỹ, xã La Sơn, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam.
Thuở nhỏ ông đi học rất thông tuệ, nhưng lại có thiên hướng võ nghiệp, được cha mẹ đón thày về dạy võ, ông miệt mài học và luyện tập nên trở thành người rất giỏi võ. Ông sung vào lính, trúng tuyển kỳ thi võ, được thăng làm Giám kho Phủ Lý. Quan Giám kho Vũ Canh ở kho Phủ Lý là một trong số những người Tổng đốc Nguyễn Tri Phương chọn lựa về tăng cường cho thành Hà Nội. Ông đã xây dựng, chấn chỉnh hệ thống kho lương, kho thuốc súng, kho bạc, kho quân trang. Tổng đốc Nguyễn Tri Phương rất hài lòng về những việc quan giám Vũ Canh làm ở Hà Nội, đã dâng sớ lên vua Tự Đức phong cho Vũ Canh chức “Vũ Canh tướng công Đô úy tinh binh Cai đội”.
Trước việc tên lái buôn Jean Dupuis ngang ngược, ngông cuồng, đòi có “nhượng địa” tại Hà Nội, đòi có muối, than đá chở đi Vân Nam bán. Hắn đòi thu thuế ở Hà Nội, xé các thông cáo của Hà – Ninh Tổng đốc dán bố cáo của hắn. Hắn còn cho 150 tên thổ phỉ ở Vân Nam do hắn mộ về bắt cóc các quan đưa xuống tầu, cướp mấy thuyền gạo của quan quân, cướp phá các hiệu buôn.
Vũ Canh không thể làm ngơ, ông xin với Tổng đốc cho ông trừng trị chúng. Vì Tổng đốc phải chấp hành lệnh của vua Tự Đức không được ngăn cản chúng, mà chỉ để ông tập hợp một số quân lính giỏi võ hành động như “dân anh chị” trừng trị chúng nhiều phen đích đáng. Vũ Canh còn phối hợp với Bá hộ Trần Chí Thiện, Hào mục Nguyễn Văn Hổ và hai con trai là những người có thế lực, có uy tín ở Hà Nội đang chỉ huy những toán vũ trang tự phát, những dân binh thông thuộc đường phố, trừng trị bọn lính Pháp đi lẻ, đánh giết bọn thổ phỉ Vân Nam và đám thanh niên công giáo quá khích, mù quáng được các cố đạo Pháp, Jean Dupuis vũ trang. Các ông còn hô hào dân các phố phường hễ thấy bọn Tây, bọn phỉ Vân Nam, bọn giáo dân quá khích lập tức đổ ra đánh giết, gõ chuông, trống, chậu thau, mâm đồng uy hiếp chúng.
Bọn Jean Duypis rất sợ hãi, mỗi khi ra phố phải kéo đi đông, vũ trang đầy mình, không dám cướp bóc bừa bãi như trước.
Ngày 21/1/1873 tên Francis Garnier đem tàu chiến từ Sài Gòn ra Hà Nội với chiêu bài “Giải quyết vụ Dupuis”, Tổng đốc Nguyễn Tri Phương thấy rõ dã tâm của Gamier ra Hà Nội là để đánh thành, nên ra lệnh chuẩn bị chiến đấu. Vũ Canh là người kiên quyết chống giặc Lang Sa dã tích cực thực hiện mệnh lệnh trên.
Ngày 12/11/1873, Garnier gởi “Tối hậu thư” cho Tổng đốc Nguyễn Tri Phương đòi ông phải nộp thành cho chúng. Nguyễn Tri Phương không trả lời, tăng cường phòng ngự. Vũ Canh là người tích cực thực hiện mệnh lệnh của quan Tổng đốc. Ông còn cho phân tán kho tàng, phát trước lương thực, đạn dược cho quân lính, phân tán kho gần 4 cửa thành để cấp phát được nhanh chóng. Ngày 19/11/1873, Garnier lại gửi “Tối hậu thư” một lần nữa, Nguyễn Tri Phương vẫn không trả lời chỉ khẩn trương chuẩn bị chiến đấu. Một số quan lại hoang mang, lo sợ. Vũ Canh đã trấn an họ và thề sống chết với thành.
Vũ Canh không yên phận là quan hậu cần mà ông giao việc này cho người tin cậy, xin chỉ huy một đội quân tham gia giữ cửa Bắc. Tổng đốc Nguyễn Tri Phương chấp nhận, giao cho ông chỉ huy 100 quân và biểu dương ông trước toàn quân.
Ngày 20/11/1873 , quân Pháp bắn đại bác dồn dập vào thành mở đầu cho trận tấn công. Được sự chỉ huy của Nguyễn Tri Phương, con trai ông là Nguyễn Lâm cùng các tướng đại bác, thần công đặt trên mặt thành bắn trả. Song quân Pháp sử dụng vũ khí tối tân đã sát thương nhiều quân ta. Quân ta phải lùi dần trước hỏa lực áp đảo của quân Pháp. Chúng phá được cổng thành, Nguyễn Tri Phương thân ra đốc chiến, Vũ Canh luôn đi bên cạnh hộ vệ ông. Song thế giặc rất mạnh, ông cùng Tổng đốc Nguyễn Tri Phương đã hy sinh anh dũng trong trận này.
Dân làng Tập Mỹ làm sớ về triều xin tôn ông làm Thành hoàng thờ cùng với chín vị thần khác. Vua Tự Đức chuẩn tấu sắc cho làng Tập Mỹ thờ phụng, lại ban cho bạc và ruộng tế.
Năm Tự Đức thứ 28 (1875) truy tặng Kiến công đô úy tinh binh cai đội.
Năm Khải Định thứ 2 (1917) gia phong ngài Vũ Canh Tướng công đô úy chi thần là Dực bảo Trung hưng linh phù chi thần.
Năm Khải Định thứ 9 (1929) gia phong ngài Dực bảo Trung Hưng linh phù Vũ Canh Tướng công đô úy tôn thần là Đoan túc Tôn thần.
Bạn có thể dùng phím mũi tên để lùi/sang chương. Các phím WASD cũng có chức năng tương tự như các phím mũi tên.